فلسفه عبادت

بدون شک، دستورهاي خدا و احکام شرع، داراي فلسفه و دليل است، ولي لازم نيست در تمام احکام و فرمان هاي الهي، در پي يافتن دليل اقتصادي، بهداشتي و علمي آن باشيم. مسلمان، بايد در برابر فرمانِ وحي، تسليم باشد و اين روحيه تسليم و پذيرش، کمال آدمي است و برخي از دستورها براي آزمودن روح تسليم و بندگي است.
فرمان خداوند به حضرت ابراهيم (ع) براي قرباني کردن اسماعيل، نمونه اي از آنست و نشانه کمال بندگي است. در دستورهاي عبادي و احکام الهي هم، گاهي هدف، تسليم و پذيرش دستور و تمرين براي جلب رضايت معبود و اطاعت محض از آفريدگار است. هدف عبادات، پرورش روح انسان است.
انسان آگاه، عبادت را براي طلب بهشت و دوري از دوزخ انجام نمي دهد:
«چونکه اندر هر دو عالم يار مي بايد مرا             با بهشت و دوزخ و با حور و با غلمان چکار»
عبادت آن لذت روحاني است که انسان در تعقلش، بلکه فوق مقام تعقل در شهودش مي يابد. هر گاه هدف از عبادت اين باشد که نيازمندي هاي خدا را برطرف کنيم و از پرستش خود بهره اي به او برسانيم، اين پرسش پيش مي آيد که وجود خداوند، نامحدود و نامتناهي و پيراسته از هر گونه نقص و نياز است چه احتياجي به پرستش ما دارد ولي اگر هدف از پرستش او تکامل خود ما باشد، عبادت وسيله تکامل و سعادت ما محسوب مي شود و دستور او به عبادت، لطف و مرحمت و راهنمايي خواهد بود که ما را به کمال شايسته مي رساند.
عبادت و نيايش و هر گونه کاري که براي رضاي خدا انجام گيرد، داراي آثار گرانبهاي فردي و اجتماعي است و در شمار ارزش هاي تربيتي و اخلاقي والا است. زيرا:
اولاً، پرستش خدا حس تقدير و شکرگذاري را در انسان زنده مي کند. قدرداني از مقامي که نعمت هاي بزرگ و پر ارزشي در اختيار انسان نهاده است، نشانه لياقت و شايستگي شکرگذار نسبت به الطافي است که در حق او انجام گرفته است تشکر و سپاسگذاري از خداوند، اين نتيجه را دارد که فرد سپاسگذار با تشکر و اداي وظيفه، بندگي خود را در برابر خوبي هايي که به او رسيده اند، آشکار و هويدا مي سازد.
ثانياً، عبادت و پرستش خدا مايه تکامل روحي انسان است و چه تکاملي بالاتر از اينکه روح و روان ما با کمال مطلق مرتبط گردد و در وظايف بندگي و انجام کارهاي زندگي از قدرت نامتناهي و نيروي نامحدود او استمداد جويد و به اندازه اي شايسته و لايق گردد که بتواند با او سخن بگويد، به علاوه عبادت فلسفه خلقت انسان و جنيان است. انسان با نماز و عبادت به افق انساني که بندگي خداست نزديک مي شود. نماز متدلوژي زندگي و روش هماهنگي با آفرينش است. نماز نشانه آزادگي انسان از زور و تزوير است. نماز نشانه اراده و بلوغ انسان است.